Bu yazı eşzamanlı olarak baskahaber.blogspot.com'da da yayınlanmaktadır.
Ekonomik kriz, verdiği tüm zararların dışında tek bir güzellik yaptı. Hayır, ne kapitalizmi yıkabildi, ne de kapitalizmin çalışmadığı algısını oluşturdu. Ama maskeleri düşürdü. "Alan ve satanın memnun olduğu" düzen aldatmacasını, alan ve satanı hırçınlaştırarak, o kurmaca "birlik" balonunu yıktı. Verdiği zarar ve yine tabanı daha da yerle bir etmesinden ötürü (ki aslında bunu kriz değil, krizi yaratanlar yaptı) değil ama, bu maskeyi hasbel kader bile olsa düşürdüğü için (ki bunu krizin ta kendisi yaptı) kendisine müteşekkir olacağım.
Geçtiğimiz hafta, "dünyanın önde gelen" ülkeleri denilen 20 ülkenin maliye bakanları ile merkez bankası başkanları Güney Kore'de buluştu. Basından takip ettiyseniz eğer; bir süredir, şu krizde ticarette pay kapma dalaşı, döviz kurları üzerinden iyice vahşileşti. Eski büyük abiler (arzu ederseniz gelişmiş sanayi ülkeleri de diyebilirsiniz kendilerine) ile büyüyen kardeşler (bunlara da küresel jargon "gelişmekte olan ülkeler"i uygun görüyor) paralarını değersizleştirme dalaşına girdi. Çin kurnazlığı "bastırılmış yuan" ile "benden başkası nasıl daha fazla pay kapar, çıkmalı bu kur, beni alakadar etmez, çıkacak!" diye bas bas bağıran ABD ve AB ülkeleri, o halüsinatif "serbest piyasayla her şey mümkün" mottolarından, satır aralarında çıkmak zorunda kaldılar.
Ardından G-20 gündemi, "kur savaşı" denilen "para savaşı" oluverdi. Ama en güzeli, öncesinde artık iyice birbirlerine "sen daha çok düşürdün, hayır benimkisi büyük olamaz, olmaz kara murat benim!" çekişmesinden ortaya çıkan birlik beraberlik maskesinin düşüşünü görmek oldu. "Ya korumacı ticarete girersek de yitirirsek birliğimizi" olarak ifade edilmiş ama aslında "ya herkes kendine düşerse de birbirimizin hakkını bin mesut yeme oyunumuz yerle bir olursa" şeklinde açıklanabilecek telaşlar G-20 öncesinde şunu yaptırdı: Başta ABD ve muhafız Hazine Bakanı yanardöner Timothy Geithner; akabinde Hindistan, Japonya, IMF Başkanı Dominique Strauss Kahn meydanda boy gösterip, birer birer "birlik, beraberlik, ticaret, küçük ülkeleri ve halkın köpüğünde kalanlar haricindekileri yiyip bitirmenin dayanılmaz özgürlüğü" mesajını verdiler. 23 Ekim'de sonlanan zirve ise "uzlaşı" adı altında, "dostlar alışverişte görsün" kararı çıkarttı.
İşte tam bu kurlar üzerinden artan kavga sırasında, 3-4 haftadır bir konu daha gözüme çarptı ve araştırmaya başladım. Geçtiğimiz hafta içinde de bununla ilgili yabancı ve yerli basında birkaç şeyle karşılaşmaya başladık. Nadir metaller konusu. Ve bu konu öyle tatlı bir konu ki, "maske düşürme"de daha da eğlenceli bir oyun getireceği kesin. Önce bilmeyenler için biraz nadir matelleri anlatarak başlayayım.Lise kimya derslerinde duvarda asılı olan periyodik tablo posterinin alt kısımlarında bir yerden bir ok çıkardı ve her "bu grup ne?" dediğimizde, "onlar bizim konumuz değil" cevabı aldığımız grup, işte önümüzdeki günlerde değişik bir ticaret savaşı çıkarma potansiyeli olan 17 metalin ta kendisi. Ayrıca bilişim,tıbbi sistem, otomotiv, elektronik ve mikrodalga konvertörlerinden, füze yapımına kadar, yüksek teknoloji kullanan birçok sektörde kullanılıyor.
Şimdi yazacağım bilgilerin birçoğuna biraz araştırma sonrasında ulaşabilirsiniz zaten ama yine de üstten geçerek anlatmaya devam edeceğim.
Nadir metaller sadece Çin'de değil, dünyada Hindistan, Güney Afrika, ABD, Brezilya gibi birçok ülkede bulunuyor. Ancak bu metallerin çıkarılması, madencilik açısından hem masraflı, hem de meşakketli. 2010 itibariyle küresel rezervlerin %57'si Çin'de bulunmakla birlikte, üretimin yüzde 97'si Çin'de yapılarak, dünyaya ihraç ediliyor. Geri kalan yüzde 3'ü ise halen daha Hindistan ve Güney Afrika'da çıkartılıyor.
Nadir metaller, 1948'e kadar Hindistan ve Brezilya'da çıkarılıyordu. 1950'lerin ortasına doğru, üretim Güney Afrika'ya, ardından 1960-1980 yılları arasında Kaliforniya'daki Mountain Pass nadir metal madeni dünyanın üreticisi konumuna geldi. Ardından da dünyanın üretici konumuna Çin geçerek, tüm dünyaya ülkenin güneyindeki Moğolistan bölgesinde çıkardığı nadir metalleri ihraç etmeye başladı. Bir dönem nadir metal üretiminin %100'ünü kendisi yapan ABD, daha sonradan düşük maliyet hesabıyla üretimi bırakarak, nadir metalleri ithal etmeye başladı.
Çin, üretimi elinde tutmanın bilinciyle, ileride başlayabilecek olası ham madde savaşına hazırlıklı. Arz ve talepteki dengesizliği fark eden Çin, öncelikle 1 Eylül 2009'da ihracı sınırlama kararı çıkarttı. 2010-2015 yılları arasında, bu nadir metallerin kaynak dağıtımını kontrol edebilme amacıyla, yıllık nadir metal ihracını 35bin tona çekti. Ardından geçtiğimiz günlerde, 19 Ekim 2010'da, nadir metal ihracatını yüzde 30 oranında indireceğini duyurdu.
Ve işte tam da bu noktadan sonra şu ana kadar mutlu mesut, "ucuz işgücü! ucuz işgücü" diye sevinç naraları atan sermayeciler, senelerce kendilerinin diğer ülkelere tasladıkları üretim ambargolarından tutun, işçilerin hakkını yeme, sendikalaşmayı önleme ve ucuz işgücü için elinden geleni ardına koymama hamlelerini, şimdi "büyüyen genç irisi" ülkemiz Çin'in kendilerine yapmasından korkmaya başladı.
Çin, aynı zamanda 2009'dan beri, elinde madencilik lisansı bulunan, ancak yüksek maliyet ve Çin'in nadir metal üretimindeki ezici üstünlüğünün karşısında durmanın güçlüğüyle kapanmış Avustralya ve ABD'li maden şirketlerini de satın almaya başladı. Ve korku büyük abilerin içine çöreklendi.
Öyle ki ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, ülkesini nasılsa unutup; Çin'in bu politikaları hakkında "tek kaynağa bu derece bağımlılık endüstrileşmiş ülkeler için uyarı çağrısı anlamına geliyor" deyiverdi. Büyük abiler telaşlı halde parmaklarını çıtlatarak, "ne, ne olacak, bir açıklamada yok mu?" diye ortalarda dolanmaya başladı şimdi.
Garip olan ise, yıllarca her istediği ürünü, istediği miktarda almaya ve keyfekeder yasaklarla dağıtmaya alışmış olan ABD'nin, aynısını bir başka ülkenin yapmasını yadırgamış olması. Çin'in de ucuz işgücünü bu şekilde kullanmasındaki çarpıklıklar bir yana; bu krizle birbirine aslında asıl şimdilerde giren "eski düzen," şimdi durup durup "açeydim kollaaamı, gitme diyeydim" diye ağlamaya başladı artık.
0 comments:
Post a Comment